Op woensdag 12 oktober heeft Nico van de Broek een lezing gehouden over “Knippen in de genen”. Nico heeft een landbouwkundige achtergrond en heeft aan de Wageningen Universiteit gestudeerd. In zijn beroepsleven is hij al snel geswitcht naar de IT, maar de ontwikkelingen op landbouwkundig gebied hebben altijd zijn belangstelling behouden.
Zo ook de veredeling van gewassen. Dit veredelen gebeurt al bijna zo lang de mensheid bestaat. Eeuwenlang gebeurde dat door selectie en kruising van gewassen. Een moeizaam proces, dat wel tot resultaat leidde. De huidige gewassen als maïs (zie ontwikkeling hiernaast afgebeeld), aubergine, banaan, lijken in de verste verte niet meer op de planten die hieraan ten grondslag liggen.
Het doel van deze veredeling kan zijn opbrengst, smaak, houdbaarheid, resistentie tegen ziektes, tegen droogte, zout, vorst of kou kunnen, etc.. De supermarkten hebben tegenwoordig grote invloed hierop.
Na de ontdekking van de opbouw van het DNA-genenstelsel ontstond het besef dat aan de verbetering van planteneigenschappen updates in het genenstelsel (het plantengenoom) ten grondslag lagen. En zo ontstond het experimenteren met chemische middelen en ioniserende straling. Deze zg. mutatieveredeling heeft een grote vlucht genomen. Maar er kleven ook beperkingen aan zoals de veelal willekeurige en vele niet wenselijke veranderingen. Dat betekent dat veel tijd en inzet nodig zijn om zorgvuldig de plant(en) te selecteren op de gewenste eigenschappen.
Met het voortschrijden van de kennis van het genoomstelsel van mens, dier en plant wordt de wens geboren gereedschap te ontwikkelen om vooral genen met kwaliteit verminderende eigenschappen te elimineren. Dit kreeg de naam CRISPR-Cas, zie bijlage “CRISPR-Cas.pdf” (zie hieronder) uit het digitale biologieboek van de kleindochter van Nico (destijds VWO5), volgens Nico kan zij dit beter uitleggen.
Met de CRISPR-Cas techniek is het mogelijk bepaalde ongewenste eigenschappen uit het DNA te verwijderen. In de plantenkunde gaat het (nog) niet zozeer om het invoegen van nieuwe eigenschappen, meer om het verwijderen van slechte eigenschappen.
Deze techniek is op ruime schaal in gebruik in de USA, Canada, Rusland en het Verre Oosten. En de daarmee ontwikkelde gewassen zoals mais, katoen en soja worden op ruime schaal ook naar Europa geëxporteerd. In de EU kan de techniek alleen in laboratoria worden toegepast. En dat gebeurt ook bij de grotere plantenveredelingsbedrijven. Veldproeven en de daarop volgende verbouw van plantaardig uitgangsmateriaal zijn verboden als gevolg van een uitspraak van het Europese Hof van Justitie in juli 2018. Begrijpelijk voeren wetenschap en bedrijfsleven een stevige lobby om dit arrest van tafel te krijgen. Veel NGO’s zoals Greenpeace zijn hier fel tegen.
Zoals dat gaat, heeft de EU-Commissie in 2020/21 een studie laten uitvoeren. Belangrijke conclusies daarin zijn de oplopende concurrentie-achterstand van het betreffende bedrijfsleven en het belang toekomstige producten die met deze genetische techniek ontwikkeld kunnen/zullen worden in te passen in de recent aangekondigde EU Green Deal, de Farm-to-Fork strategie en biodiversiteits-strategieën. Kortom er zit voorlopig nog geen schot in.
Wie meer wil weten over dit onderwerp kan kijken op: https://www.nieuweoogst.nl/tags/crispr-cas/
De 28 toeschouwers gaven Nico een welverdiend applaus en na afloop van de lezing werd er nog lang over nagepraat.